Po upływie wielu dziesięcioleci po najeździe mongolskim odważyli się powrócić do Kijowa ojcowie dominikanie. W 1412 roku z woli litewskiego księcia Władysława Jagiełły w Kijowie powstało biskupstwo katolickie. Znajdowało się ono u podnóża Góry Zamkowej i rzeki Hłyboczycy. Dlatego też miejsce, gdzie obecnie jest Żytni Targ, zwane było Biskupszczyzną. W XV w. książęta litewscy nadali Kijowowi prawo magdeburskie. Na starej pieczątce miasta mieści się wizerunek kuszy.
Unia Lubelska 1569 roku połączyła Polskę i Litwę w jedno państwo, i Kijów został pod władzą królów polskich. Unia Brzeska 1596 roku połączyła katolików i prawosławnych, utworzyła kościół greckokatolicki. Ojcowie unici zabrali się do rozbudowy w Kijowie Soboru p. w. Św. Zofii i klasztoru Wydubickiego p. w. Św. Michała Archanioła.
W roku 1604 polski król Zygmunt III przekazał ziemię w Kijowie ojcom dominikanom i już w 1610 roku biskup kijowski Krzysztof Kazimierski wybudował przy ul. Prytycko-Makilskiej 4 murowaną katedrę katolicką p. w. Św. Mikołaja. Był to trzynawowy gmach o surowych kształtach późnego gotyku. W 1620 roku przybyli do Kijowa ojcowie jezuici i osiedlili się ze swoim klasztorem też na Padole, niedaleko cerkwi Mikołaja Dobrego. W roku 1623 Krzysztof Sulimirski założył w Kijowie klasztor ojców bernardynów.
Oczywiście, taka aktywność katolików nie mogła od razu znaleźć zwolenników wśród Ukraińców, którzy przyzwyczaili i dobrze się czuli w swoim prawosławiu. Jako przeciwdziałanie wpływowi katolików, w roku 1615 w Kijowie przy klasztorze Objawienia Pańskiego na Podole powstało bractwo religijno-narodowe. Weszli do niego mieszczanie, duchowieństwo, ukraińska szlachta oraz Kozacy.
Hetman Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny zapisał się do Bractwa razem z całym Wojskiem Zaporoskim. Bracka szkoła klasztoru Objawienia Pańskiego, połączona w 1632 roku ze szkołą przy Ławrze Peczorskiej, zmieniła się na słynną Akademię Mohylańską w Kijowie – pierwszą szkołę wyższą na terenie Europy Wschodniej.
Proces edukacyjny był tutaj zorganizowany wg zachodnioeuropejskiego, faktycznie – wg polskiego wzoru. Językiem wykładowym była tutaj łacina i język polski. Językiem polskim a zarazem i ukraińskim posługiwali się wybitni uczeni ukraińscy: kijowski metropolita Hipacy (Adam) Pociej, filolog Melecjusz Smotrycki, metropolita Piotr Mohyła. Niewątpliwie, ówczesna nauka i edukacja, literatura i sztuka na Ukrainie rozwijały się pod polskim wpływem.
W 1634 roku dominikański przeor Bogusław Radoszewski założył na ziemiach klasztornych między Kureniwką, Obołonią i Górami Wietrznymi dzielnicę, nazywaną Przeorką. Toponim ten w Kijowie jest aktualny do dziś.
Tymczasem, konfrontacja narodowo-religijna od dyskusji przeszła do walki zbrojnej. W czasie powstania, które wybuchło w 1648 roku pod przewodem Bohdana Chmielnickiego, klasztor dominikański na Padole został zrujnowany. Taki los spotkał również inne klasztory katolickie. Na mocy uniwersału z dnia 11 stycznia 1651 roku B. Chmielnicki przekazał klasztor dominikański oraz wszystkie majątki, razem ze wsią Mościszcze nad Irpieniem do klasztoru Brackiego.
Wojna narodowo-wyzwoleńcza narodu ukraińskiego, która toczyła się w ciągu sześciu lat, skończyła się w 1654 roku wraz z podpisaniem umowy wojskowej w Perejasławiu pomiędzy Ukrainą i Carstwem Moskiewskim. Ostatnie jednak, Moskwa kierując się wyłącznie imperialnymi zamiarami zaborczymi, sprytnie skorzystało z zaufania Ukraińców, zamieniwszy paragrafy w umowie i na mocy Rozejmu Andruszowskiego 1667 roku, Ukraina Prawobrzeżna odeszła do Polski, Lewobrzeżna zaś razem z Kijowem znalazła się pod władzą i okrutnym wyzyskiem Moskwy.
W Kijowie posadzono wojewodę moskiewskiego z załogą (o tym przypominają nazwy ulic Strzelecka, Rajtarska oraz zaułek Rylski), w 1660 roku zgodnie z aktem moskiewskiego cara Aleksieja Michajłowicza z Kijowa zaczęto wysiedlać Polaków, Ormian i Żydów. Odtąd się zaczął się metodyczny ucisk wszystkiego ukraińskiego na Ukrainie. Proces ten trwał zresztą do ostatnich lat – w dziedzinie gospodarczej, informacyjnej oraz kulturowej, pomimo ogłoszonej i uznanej niepodległości Ukrainy od Rosji! Taka bowiem jest mentalność Rosjan: negowanie „obcych”.
Ziemie klasztoru dominikańskiego w roku 1659 skasowano i przekazano na rzecz Kijowsko-Brackiego klasztoru Objawienia Pańskiego, w 1701 roku – do kijowskiego magistratu, który znajdował się na Padole. Katedrę p. w. Św. Mikołaja mieszkańcy, zebrawszy pieniądze, przebudowali w latach 1744-1750 w stylu ukraińskiego baroku. Metropolita kijowski Warłaam Jasiński ponownie poświęcił świątynię na cześć Św. Piotra i Pawła. Wnętrze ozdobiono wspaniałym czterokondygnacyjnym ikonostasem. Obok tego kościoła znany ukraiński architekt Iwan Grygorowicz-Barski wybudował piękną barokową dzwonnicę. Ale w 1953 roku, już za czasów władzy radzieckiej oba zabytki zostały doszczętnie zniszczone.
Dmytro MAŁAKOW
(opracowanie Irena Rudnicka)
